HISTORIA - KARTKA Z KALENDARZA - 6 GRUDNIA

6 grudnia 1656 roku w Radnot w Siedmiogrodzie został zawarty traktat rozbiorowy Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Wydarzenie, jakim było zawarcie w 1656 roku traktatu w Radnot bez wątpienia miało znaczący wpływ na późniejsze dzieje Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Ta pierwsza próba rozbioru terytorium Polski mimo, że zakończyła się niepowodzeniem, okazała się w skutkach katastrofalna. Upadek gospodarczy i kulturalny Polski, utrata Prus Książęcych, osłabienie kraju wykorzystane przez Rosję, czego skutkiem był upokarzający rozejm w Andruszowie w 1667 roku, miały bez wątpienia wpływ na wydarzenia, które rozegrały się pod koniec XVIII wieku. To co w 1656 roku nie udało się: Szwecji, elektorowi brandenburskiemu, Bohdanowi Chmielnickiemu, Bogusławowi Radziwiłłowi oraz władcy Siedmiogrodu – Jerzemu II Rakoczemu, z powodzeniem przeprowadziły w 1772, 1793 i 1795 roku – Rosja, Prusy i Austria.

Na mocy traktatu król szwedzki Karol X Gustaw miał przyłączyć do swojego królestwa: Inflanty, Kurlandię, Prusy Królewskie, Kujawy, północne Mazowsze oraz Żmudź. Bohdan Chmielnicki – przywódca kozackiego powstania chciał wreszcie stworzyć niepodległą Ukrainę, z kolei Bogusław Radziwiłł miał uzyskać województwo nowogrodzkie. Teren Wielkopolski, Warmii, województwa sieradzkiego i łęczyckiego oraz ziemi wieluńskiej miały stać się łupem wielkiego elektora Fryderyka Wilhelma. Polska mimo traktatu rozbiorowego pozostać miała królestwem pod rządami księcia siedmiogrodzkiego – Jerzego II Rakoczego. W myśl postanowień z Radnot, Rakoczy miał przejąć Małopolskę i część Mazowsza z Warszawą, a także zostać królem Polski.

Traktat nigdy nie wszedł w życie, jednak mimo to Rzeczpospolita chcąc rozbić jedność sojuszników doprowadziła między innymi do podpisania w 1657 roku – 17 września w Welawie i 6 listopada w Bydgoszczy dwóch traktatów. Układy regulowały nie tylko kwestię suwerenności Prus Książęcych, ale również zawierały postanowienia o wiecznym przymierzu wojskowym, określały obowiązki sojuszników w udzieleniu wzajemnej pomocy oraz dotyczyły zagadnień udziału wojsk Fryderyka Wilhelma w wojnie ze Szwecją.

Wato podkreślić, że Fryderyk Wilhelm – elektor brandenburski i książę pruski stał się sojusznikiem Jana Kazimierza. Z kolei Jerzy II Rakoczy – pokonany, upokorzony i odsunięty od tronu w Siedmiogrodzie, zaś Bogusław Radziwiłł, który ukorzył się przed królem, stał się jego lojalnym poddanym. Pozostały jeszcze Szwecja oraz Bohdan Chmielnicki. Ten drugi wobec klęski całej koncepcji rozbiorowej Polski zaczął szukać porozumienia z Janem Kazimierzem, jednak starania te zakończyła śmierć Chmielnickiego 6 sierpnia 1658 roku. Z kolei Karol X Gustaw wyczerpany trwającą wojną zarówno z Rzeczpospolitą, jak i Danią również zmierzał do zakończenia konfliktu, który ostatecznie zażegnano pokojem w Oliwie 3 maja 1660 roku.

Zdjęcie: Karol X Gustaw - król Szwecji, źródło: artysta - Sébastien Bourdon (1616–1671), zbiór - Nationalmuseum, domena publiczna, za Wikimedia Commons.