HISTORIA - KARTKA Z KALENDARZA - 5 LUTEGO

5 lutego 1979 roku Ajatollah Chomejni proklamował powstanie pierwszego rządu islamskiego w Iranie.

Powołanie rządu islamskiego było efektem rewolucji w Iranie, która odbiła się szerokim echem na całym świecie. W Stanach Zjednoczonych została utworzona specjalna grupa z Dawidem Newsomem, której zadaniem była ocena sytuacji w Iranie i ewentualna pomoc dla szacha.

Amerykanie obawiali się jednak wprowadzenia oficjalnej pomocy, wywiad amerykański wiedział doskonale o tym, że Libia i Organizacja Wyzwolenia Palestyny przerzuca do Iranu broń, przeznaczoną dla rewolucjonistów. Jedyna szansą dla utrzymania władzy cesarskiej była zamach wojskowy, który stłumiłby powstanie i przywrócił realna władze szachowi. Jednak 3 stycznia 1979 roku szach mianował premierem Shapoura Bakhtiarego, który zapowiedział rozwiązanie SAVAK, uwolnienie więźniów politycznych, jak też zgodził się na powrót do ojczyzny Chomeiniego, który odrzucił wszelkie propozycje.

W styczniu 1979 roku do Iranu przybył amerykański generał Robert Huyser, który namawiał generalicję irańską do przejścia na stronę rewolucji, ale kiedy 13 stycznia w Paryżu ajatollah Chomeini ogłosił powstanie Islamskiej Rady Rewolucyjnej sytuacja nagle zmieniła się. Stany Zjednoczone przestały popierać reżim Pahlawiego, gdyż chcąc zachować wpływy w wydobyciu irańskiej ropy nie mogły popierać szacha, który stał na straconej pozycji. Szach Mohammed Pahlawi utraciwszy poparcie społeczeństwa, wojska i mocarstw światowych zdecydował się 16 stycznia 1979 roku na wyjazd z Iranu, udając się do Asuan w Egipcie. To wywołało entuzjazm w całym Iranie, jednak władza wciąż należała do ludzi związanych z szachem.

22 stycznia 1979 roku przewodniczący Rady Regencyjnej Seyed Teharani ogłosił złożenie dymisji na ręce Chomeiniego. 25 stycznia Chomeini ogłosił swój powrót do Iranu, który utworzył 5 lutego 1979 roku pierwszy islamski rząd. 12 lutego Wysoka Rada Sił Zbrojnych podjęła decyzję o zwieszeniu broni. Wojsko zdecydowało się na przyłączenie do rewolucji islamskiej, stając się tym samym ostatecznym czynnikiem upadku reżimu dynastii Pahlawich.

Sytuacja w Iranie po przejęciu władzy przez Chomeiniego i Rząd Tymczasowy na czele z Mehdim Bazarganem przywróciła porządek w Iranie. 13 lutego Mehdi Bazagran powołał nowy rząd, zaś miesiąc później – 13 marca Iran, a za nim Pakistan wystąpiły z wojskowego paku antyradzieckiego CENTO, a Chomeini nawiązał kontakty z Kadafim, których celem było stworzenie trzeciej siły po Stanach Zjednoczonych i Związku Radzieckim, która mogłaby przeciwstawić się kapitalizmowi i socjalizmowi.

Sytuacja na Bliskim Wschodzie zmieniła się z dnia na dzień. Powstanie potężnego państwa islamskiego, stało się zagrożeniem nie tylko dla Izraela, który obawiał się, że Iran może wystąpić w obronie Palestyny, ale również dla Iraku, Arabii Saudyjskiej, czy też wielu mniejszych państw czy emiratów leżących na Bliskim Wschodzie. Zagrożenie to było realne, gdyż w latach 1980-1988 Iran prowadził wojnę z Irakiem o dostęp do portów w Zatoce Perskiej, wojna ta miała nie tylko podłoże polityczne, ale również religijne, spowodowała umocnienie wpływów islamu w tym regionie, którego wyznawcy podjęli świętą wojnę o odzyskanie wpływów na terenach utraconych w XIX wieku.

Wojna z Irakiem zmieniała również pozycję Iranu, który za przeciwnika miał także Stany Zjednoczone, wspomagające Sadamma Husajna. Od przełomu lat 70 i 80 XX wieku Iran stał się zagrożeniem dla Stanów Zjednoczonych, Izraela, ale również dla swych sąsiadów, co jest widoczne również dzisiaj, ponieważ jego aspiracje polityczne sięgają całego Bliskiego Wschodu, co powoduje realne zagrożenie wojną w tym rejonie.

Zdjęcie nr 1: Flaga Iranu, za Wikimedia Commons, domena publiczna;

Zdjęcie nr 2: Mapa Bliskiego Wschodu, za Wikimedia Commons, domena publiczna.