HISTORIA - KARTKA Z KALENDARZA - 4 CZERWCA

4 czerwca 1960 w Londynie zmarł Józef Haller - generał broni Wojska Polskiego oraz Naczelny Dowódca wszystkich Wojsk Polskich.

 


Uczęszczał do szkół we Lwowie, Koszycach, a następnie wstąpił do Wyższej Szkoły Realnej – Korpusu Kadetów w Hranicach oraz Akademii Wojskowo-Technicznej w  Mödling. W latach 1895 – 1911 był zawodowym oficerem w armii austriackiej.

W 1911 roku na własną prośbę zrezygnował ze służby w armii austriackiej i poświęcił się działalności niepodległościowej. Dwa lata przed wybuchem I wojny światowej, w 1912 roku został członkiem Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” oraz głównym organizatorem Polowych Drużyn w okręgu lwowskim. W 1914 roku wstąpił do Legionów Polskich, brał udział w walkach w I wojnie światowej. W 1915 roku rozpoczął formowanie II Brygady Legionów, której był dowódcą od 1916 roku, również po kryzysie przysięgowym w 1917 roku. W 1918 roku wobec protestu związanego z postanowieniami traktatu brzeskiego przedarł się przez front austriacko-rosyjski pod Rarańczą i  połączyła się z oddziałami II Korpusu Polskiego w Rosji.

28 marca 1918 roku Józef Haller objął dowództwo na II Korpusem Polskim, na czele którego stoczył bitwę z wojskami niemieckimi pod Kaniowem, które dążyły do rozbrojenia Polaków. Bitwa, mimo że przegrana przez Hallera, przyniosła mu spory rozgłos, a on sam przez Moskwę i Murmańsk do Francji, gdzie wszedł w skład Komitetu Narodowego Polskiego, który 4 października 1918 roku mianował Hallera dowódcą Armii Polskiej we Francji.

W 1919 roku Józef Haller na czele „Błękitnej Armii” przybył do Polski, gdzie wielu widziało w nim kandydata na Naczelnego Wodza. Haller podporządkował się Józefowi Piłsudskiemu, który mianował go dowódcą Frontu Galicyjskiego w wojnie z Ukraińcami oraz dowódcą Frontu Południowo-Wschodniego i Południowo-Zachodniego. W październiku 1919 roku Józef Haller przejął dowództwo nad Frontem Pomorskim. 10 lutego 1920 roku odbyły się symboliczne zaślubiny Polski z Bałtykiem. Generał Józef Haller reprezentujący Polskę wrzucił do Bałtyku pierścień, co miało symbolizować odzyskanie dostępu do Morza Bałtyckiego przez odrodzoną Polskę.

W czasie wojny polsko – bolszewickiej był członkiem Rady Obrony Państwa oraz Generalnym Inspektorem Armii Ochotniczej. W lipcu 1920 roku mianowano go dowódcą Frontu Północno-Wschodniego, a 10 sierpnia Frontu Północnego, a zadaniem generała Hallera była obrona trzech odcinków: od granicy z Niemcami w Prusach Wschodnich aż po Dęblin, od Serocka do Karczewa  oraz od Góry Kalwarii do Dęblina i utrzymanie za wszelką cenę linii Wisły.

Po wojnie polsko-bolszewickiej generał Józef Haller został członkiem Rady Wojennej, był Generalnym Inspektorem Artylerii, jak również był posłem na Sejm RP. W czasie przewrotu majowego w 1926 roku opowiedział się po stronie rządu. 31 lipca 1926 roku przeniesiono Hallera w stan spoczynku. Zaangażował się w stworzenie Frontu Morges /politycznego porozumienia polityków i oficerów o poglądach centroprawicowych/, który powstał w 1936 roku, następnie  został członkiem Stronnictwa Pracy, zaś we wrześniu 1939 roku przedostał się przez Rumunię i Jugosławię do Francji. Tam został mianowany ministrem bez teki w rządzie generała Władysława Sikorskiego.

Od grudnia 1939 roku do maja 1940 przebywał w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie, gdzie nadal wspierał rząd emigracyjny. Po klęsce Francji przedostał się do Wielkiej Brytanii, gdzie w rządzie Sikorskiego był ministrem oświaty, jednak po jego śmierci w Gibraltarze podał się do dymisji.

Po zakończeniu II wojny światowej pozostał w Wielkiej Brytanii, zamieszkał w Londynie, gdzie zmarł 4 czerwca 1960 roku. W 1993 roku jego szczątki powróciły do wolnej Polski i zostały złożone w kościele garnizonowym pod wezwaniem św. Agnieszki w Krakowie.

Józef Haller odznaczony był m.in.: Orderem Orła Białego, Virtuti Militari V Klasy, a także czterokrotnie Krzyżem Walecznych.

Zdjęcie: Józef Haller, dowódca II Brygady Legionów, dowódca Armii Polskiej we Francji - fotografia portretowa w mundurze i w płaszcz, sygnatura: Sygnatura: 1-H-70, Narodowe Archiwum Cyfrowe, domena publiczna.