HISTORIA - KARTKA Z KALENDARZA - 30 WRZEŚNIA

30 września 1938 roku, Wielka Brytania, Francja, Niemcy i Włochy podpisały układ monachijski, który pozbawiał Czechosłowację części jej terytorium.

Rozpoczęta w Monachium konferencja mocarstw europejskich miała doprowadzić do uregulowania kwestii Niemców sudeckich, którzy zamieszkiwali zachodnie tereny Czechosłowacji.

Adolf Hitler wzmacniając z każdym rokiem potęgę III Rzeszy Niemieckiej zaczął wywierać naciski na rząd czechosłowacki, domagając się włączenia terenów zamieszkałych w Czechach przez Niemców do Rzeszy. Wielka Brytania i Francja obawiając się, że spór niemiecko-czechosłowacki może wywołać ogólnoeuropejski konflikt również zaczęły wywierać na rząd w Pradze naciski, aby poszedł na ustępstwa Hitlera, w przeciwnym razie w przypadku wybuchu wojny Czechosłowacja pozostałaby bez pomocy.

Naciski mocarstw europejskich doprowadziły do zwołania w Monachium 29-30 września 1938 roku konferencji, w której wzięli udział przywódca III Rzeszy Niemieckiej – Adolf Hitler, przywódca Włoch – Benito Mussolini i premierzy Wielkiej Brytanii – Neville Chamberlain oraz Francji – Edouard Daladier. Podczas konferencji postanowiono, że część terytorium Czechosłowacji zostanie oddana Rzeszy Niemieckiej. Strefę tę podzielono na cztery części, które miał być zajmowane przez Niemców od 1 do 10 października 1938 roku.

Podczas konferencji premier Wielkiej Brytanii – Neville Chamberlain przedstawił Hitlerowi do podpisania dokument zawierający deklarację wyrzeczenia się agresji. Przywódca III Rzeszy podpisał dokument, jednak nie zamierzał go respektować, czego dowód dał już w 1939 roku, kiedy zajął Czechosłowację i napadł we wrześniu na Polskę.

Warto podkreślić, że na konferencję nie zaproszono Związku Radzieckiego, co dla Józefa Stalina było dowodem, że jest traktowany jako polityk drugiej kategorii, a zachodnie mocarstwa nie uważają ZSRR za poważnego partnera.

Neville Chamberlain po powrocie do Londynu zapewniał, że przywiózł pokój dla Europy na wiele lat. Już wkrótce miało się jednak okazać, że Hitler nie zamierza przestrzegać żadnych układów, a Wielką Brytanię i Francję uważa za słabe państwa, które nie są w stanie oprzeć się sile jego wojsk, które przygotowano do wojny.

W wyniku układu monachijskiego Niemcy uzyskały pas ziem Czechosłowacji na pograniczu czesko-niemieckim, nazywany Krajem Sudeckim. Tereny, które na mocy układu monachijskiego zostały włączone do Niemiec liczyły 29 tys. km² i stanowiły około 40% powierzchni Czech, Moraw i Śląska Czeskiego.

Konferencja w Monachium miała również wpływ na działania Polski i Węgier. W 1938 roku mniejszość polska wyraźnie pod dyktando Warszawy wysunęła wówczas żądanie autonomii Zaolzia. Rząd polski wykorzystując kryzys monachijski zażądał oddania Zaolzia Polsce, wystosowując ultimatum do rządu czechosłowackiego, zaś ten wobec postanowień monachijskich z 30 września 1938 roku był bezsilny oraz osamotniony i wobec groźby użycia siły przez Polskę musiał się zgodzić na odstąpienie spornego obszaru. 2 października 1938 roku specjalnie wydzielona do przejęcia Zaolzia Grupa Operacyjna gen. Władysława Bortnowskiego przekroczyła granicę i przejęła sporny teren. Polska (jak również województwo śląskie do którego włączono zajęty obszar Zaolzia) powiększyła się o 869 km², terenu zamieszkanego przez 216 tysięcy ludności, w tym około 100 tysięcy Polaków, 100 tysięcy Czechów i około 20 tysięcy Niemców.

Działania rządu polskiego, które zostały entuzjastycznie przyjęte w Polsce i przez Polaków zamieszkujących Zaolzie, skrytykowano w świecie, dając tym samym powody do przytaczania sugestii, że rząd polski współpracował z hitlerowskimi Niemcami w rozbiorze Czechosłowacji. Sprawa zajęcia Zaolzia przez Polskę w 1938 roku kładła już wówczas cień na stosunki między obu państwami i stała się również zarzewiem konfliktu politycznego po zakończeniu II wojny światowej, kiedy ponownie doszło do sporu granicznego o Śląsk Cieszyńskim między Polską a Czechosłowacją.

Zdjęcie: Premier Wielkiej Brytanii Neville Chamberlain, żegnany przez zgromadzonych na londyńskim lotnisku Heston, tuż przed wejściem do samolotu Lockheed L-14 Super Electra o numerze G-AFGN należącym do British Airways, którym poleci na konferencję monachijską, źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe, rok: 29 września 1938 roku, sygnatura: 1-M-266-2.