HISTORIA - KARTKA Z KALENDARZA - 3 PAŹDZIERNIKA

3 października 1501 roku Aleksander Jagiellończyk został wybrany na króla Polski.

Aleksander Jagiellończyk urodził się 5 sierpnia 1461 roku w Krakowie jako czwarty syn Kazimierza Jagiellończyka i Elżbiety Habsburżanki. Wychowywany był pod kierunkiem Jana Długosza, objął w 1492 roku po śmierci ojca Kazimierza Jagiellończyka rządy na Litwy, zaś w Polsce władza przypadła jego bratu – Janowi Olbrachtowi. Na Litwie musiał zażegnać konflikt z Moskwą, która coraz bardziej zagrażała wschodnim granicom Litwy. W 1495 roku Aleksander Jagiellończyk poślubił prawosławną księżniczkę moskiewską, Helenę, córkę Iwana III Srogiego. Mimo to nie zapobiegło to dalszym wojnom z Moskwą.

W 1501 roku po śmierci brata Jana Olbrachta został 3 października wybrany przez sejm walny obradujący w Piotrkowie na króla Polski. Koronacja odbyła się 12 grudnia 1501 roku w katedrze na Wawelu w Krakowie. Pod naciskiem możnowładztwa polskiego Aleksander Jagiellończyk musiał przystać na wydanie przywileju mielnickiego, który zakładał zniesienie dziedziczności tronu na Litwie i wybór wspólnego monarchy dla Wielkiego Księstwa Litewskiego i Korony Polskiej. Aleksander zaakceptował również ograniczenia władzy królewskiej – odtąd nie mógł bez zgody rady królewskiej nominować kandydatów na wiele urzędów, a poddani otrzymali też prawo wypowiedzenia mu posłuszeństwa w radzie działań króla przeciw nim i Rzeczpospolitej.

Aleksander Jagiellończyk po przejęciu tronu musiał nadal prowadzić wojny z Moskwą w obronie ziem litewskich. Na Litwie pozostał do 1503 roku, a po powrocie do Polski próbował wzmocnić swoją pozycję w kraju, jednak bezskutecznie. W 1505 roku na sejmie w Radomiu /obrady sejmowe rozpoczęły się 30 marca, a zakończyły 31 maja 1505 roku/ przyjęto wiele aktów prawnych, zwłaszcza ważną dla ustroju państwa konstytucję Nihil novi, zgodnie z którą wprowadzona została zasada, że nic nowego nie może być postanowione bez zgody parlamentu, na który składały się izba poselska, senat i król. Sejm, jako parlament dwuizbowy, ustanowiono najwyższym organem władzy, uznając jednocześnie króla za część struktury sejmu, tym samym wprowadzając podział władzy. Na sejmie w Radomiu zatwierdzono także tzw. Statut Łaskiego, w którym spisane zostały przywileje szlacheckie i kościelne oraz prawa miejskie, obowiązujące w Królestwie.

W ponad rok po sejmie w Radomiu i uchwaleniu konstytucji Nihil nowi Aleksander Jagiellończyk zmarł 19 sierpnia 1506 roku w Wilnie, gdzie został pochowany.

Zdjęcie: Król Polski Aleksander Jagiellończyk, źródło: Artysta – Jan Matejko, około 1890 – 1892, źródło: za Wikimedia Commons, domena publiczna.