HISTORIA - KARTKA Z KALENDARZA - 3 MAJA

3 maja 1791 roku Sejm Czteroletni uchwalił Konstytucję zwaną 3 Maja, która regulowała ustrój prawny Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Uchwalenie Konstytucji 3 Maja przez Sejm Czteroletni w 1791 roku było szczególnym wydarzeniem w dziejach Polski i Europy. Była to bowiem druga konstytucja nowożytna w Europie /pierwszą ustawę zasadniczą była konstytucja Republiki Korsykańskiej uchwalona w 1755 roku/, a trzecia, po amerykańskiej i korsykańskiej na świecie. Dla naszego kraju, otoczonego z trzech stron przez zaborców: Rosję, Prusy i Austrię, była to z kolei ostatnia próba ratowania Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Polska pozostawiona sama sobie próbowała ratować swoją niepodległość i suwerenność. Niestety, wobec miażdżącej przewagi zaborców cztery lata później - w 1795 roku - została na 123 lata wymazana z mapy Europy.

Konstytucja zmieniła ustrój polskiego państwa, które stawało się monarchią konstytucją oraz regulowała zasady funkcjonowania władz państwowych. Wprowadzono trójpodział władzy na: ustawodawczą (dwuizbowy parlament), wykonawczą (król) i sądowniczą. Konstytucja 3 Maja  zniosła wolną elekcję i liberum veto, gwarantowała tolerancję religijną oraz ograniczyła demokrację szlachecką.

Postanowienia Konstytucji 3 Maja zostały zniweczone wobec zawiązania Konfederacji Targowickiej w 1792 roku. W obronie Konstytucji doszło do wojny polsko-rosyjskiej. 18 maja 1792 roku w granice Rzeczypospolitej wkroczyło wojsko rosyjskie i tym samym rozpoczęła się wojna w obronie praw Konstytucji 3 Maja. Polacy stoczyli kilka bitew z Rosjanami, w tym pod Zieleńcami i Dubienką, ale sytuacja wojsk polskich i samej Rzeczypospolitej pogarszała się z dnia na dzień. Koniec szans na obronę Konstytucji 3 Maja przyśpieszyły wydarzenia związane z przystąpieniem króla Stanisława Augusta Poniatowskiego do konfederacji targowickiej. Nastąpiło to 24 lipca 1792 roku.

Efektem przystąpienia króla do Targowicy i klęski Polski w wojnie z Rosją był II rozbiór Rzeczypospolitej dokonany przez Rosję i Prusy w 1793 roku.

Zdjęcie: Konstytucja 3 Maja 1791 roku – obraz Jana Matejki, data: 1891 rok, źródło/zbiór: Zamek Królewski w Warszawie, za Wikimedia Commons, domena publiczna.