HISTORIA - KARTKA Z KALENDARZA - 3 CZERWCA

3 czerwca 1605 roku zmarł Jan Zamoyski – hetman wielki koronny, kanclerz wielki koronny, polski magnat, założyciel Zamościa.

Jan Zamoyski pełnił funkcję sekretarza ostatniego Jagiellona na tronie polskim – Zygmunta II Augusta, jednak jego pozycja w państwie znacząco wzrosła za panowania Stefana Batorego. Brał udział w wyprawie przeciwko Moskwie, zdobył Wieliż, oblegał Psków, a cała wyprawa Batorego i Zamoyskiego zakończyła się dla Polski zdobyciem Inflant.

Batory doceniał pomoc Jana Zamoyskiego, którego obdarowywał nowymi dobrami. Hetman potrafił je zagospodarować, budując między innymi jedno z najpiękniejszych miast w Polsce – Zamość. Po śmierci Stefana Batorego, jako przeciwnik Habsburgów stanął po stronie Zygmunta III Wazy w walce o tron polski. Kandydatami do tronu polskiego byli syn króla Szwecji - Zygmunt III Waza oraz arcyksiążę Maksymilian III Habsburg. W wyniku konfliktu między szlachtą, oboje zostali obwołani przez swoich stronników na króla Polski, czego efektem było wojna, zakończona wielkim zwycięstwem hetmana wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego nad armią arcyksięcia Maksymiliana pod Byczyną 24 stycznia 1588 roku. Zwycięstwo hetmana Zamoyskiego, stronnika Zygmunta III Wazy, było tym większe, że do niewoli dostał się Maksymilian, co oznaczało praktycznie koniec wojny o polską koronę.

To dzięki zwycięstwu wojsk Jana Zamoyskiego pod Byczyną 24 stycznia 1588 i podpisaniu traktatu bytomsko-będzińskiego 9 marca 1589 roku, Zygmunt III Waza zasiadał na polskim tronie, rozpoczynając jedno z najdłuższych panowań w historii Polski.

Jan Zamoyski prowadził aktywną politykę zagraniczną, między innymi udało mu się wprowadzić na trony w Mołdawii i Wołoszczyźnie przychylnych Rzeczypospolitej władców - Jeremi Mohyła w Mołdawii, Symeon Mohyła w Wołoszczyźnie. Brał również udział w walkach przeciwko Turkom, między innymi pod Cecorą w 1595 roku udało mu się powstrzymać o wiele liczniejsze wojska osmańskie. Hetman Zamoyski zasłynął również w wojnie ze Szwecją, dowodząc wojskami w walkach o Inflanty.

Do dzisiaj jest jednak zapamiętany, jako jeden z największych wodzów w historii Rzeczypospolitej, doskonały zarządca, budowniczy, a także mecenas sztuki i nauki.

Zdjęcie: Portret Jana Zamoyskiego, miedzioryt Dominika Custosa z około 1600 roku, źródło: Rijksmuseum w Amsterdamie, za Wikimedia Commons, domena publiczna.