HISTORIA - KARTKA Z KALENDARZA - 26 MAJA

26 maja 1831 roku w bitwie pod Ostrołęką wojska rosyjskie pokonały armię powstańczą. Bitwa uznawana jest za początek upadku powstania listopadowego.

Po zwycięskich bitwach dla Polaków w powstaniu listopadowym pod Stoczkiem 14 lutego 1831 roku, 25 lutego pod Olszynką Grochowską /największa bitwa powstania/, Wawrem i Dębem Wielkim – 31 marca oraz Iganiami 10 kwietnia, generał Ignacy Prądzyński zaproponował Naczelnemu Wodzowi generałowi Janowi Skrzyneckiemu kontynuowanie działań ofensywnych. Naczelny Wódz odrzucił jednak taką możliwość, zaprzepaszczając szansę na pobicie wojsk rosyjskich.

Generał Prądzyński pomimo odrzucenia swojego planu przez Skrzyneckiego nadal planował działania ofensywne, kierując swoje działania przeciwko armii rosyjskiej stacjonującej między Ostrołęką a Łomżą. Tam właśnie w okolicach Ostrołęki doszło do jednej z największych bitew powstania listopadowego 26 maja 1831 roku. Błędy gen. Jana Skrzyneckiego w początkowym okresie walk – około 18 maja siły polskie otoczyły gwardię rosyjską, a Skrzynecki z niewiadomych przyczyn nie zdecydował się na jej zaatakowanie i rozbicie, pozwalając Rosjanom wycofać się w kierunku Łomży – miały wpływ na dalsze losy operacji. Kiedy 20 maja gen. Skrzynecki zdecydował się w końcu na pościg, zaalarmował siły feldmarszałka Iwana Dybicza, które ruszyły na odsiecz gwardii.

26 maja doszło pod Ostrołęką do głównego starcia wojsk polskich i rosyjskich. Dowodzone przez Dybicza wojska rosyjskie szybko przejęły inicjatywę, a kolejne ataki polskiej piechoty i kawalerii zakończyły się niepowodzeniem. Ponadto przerzucenie dodatkowych sił na drugi brzeg Narwi pod Ostrołęką przez feldmarszałka Dybicza oraz ostrzał rosyjskiej artylerii miały decydujący wpływ na losy bitwy. Natarcie Rosjan powstrzymała dopiero szarsza baterii artylerii lekkokonnej podpułkownika Józefa Bema, dzięki czemu armia polska zdołała wycofać się w stronę Warszawy. Mimo poświęcenia wojsk polskich i szarży Bema bitwa pod Ostrołęką została przez Polaków przegrana.

Polacy nie potrafili wykorzystać politycznie i wojskowo wcześniej odniesionych zwycięstw, a klęską pod Ostrołęką 26 maja 1831 roku spowodowała utratę inicjatywy strategicznej i zmusiła wojska polskie do przejścia do defensywy. Wkrótce przewaga wojsk rosyjskich, brak pomocy i jakiekolwiek reakcji mocarstw zachodnich wobec sprawy polskiej, ale również sama postawa przywódców powstania – niewierzących w możliwość zwycięstwa, doprowadziła we wrześniu do zdobycia Warszawy przez wojska rosyjskie feldmarszałka Iwana Paskiewicza, a w październiku do upadku całego powstania.

Po upadku powstania listopadowego w 1831 roku nastąpiło nie tylko ograniczenie autonomii Królestwa Polskiego, zniesiono między innymi polski sejm, zlikwidowano polskie szkolnictwo wyższe, a wielu Polaków wywodzących się głównie z inteligencji opuściło kraj, co przeszło do historii jako tzw. Wielka Emigracja.

Car zlikwidował ponadto polską armię, zniesiono koronację cara na króla Polski, a na miejsce konstytucji Królestwa Polskiego nadano w 1832 roku Statut Organiczny, zgodnie z którym zlikwidowano odrębność Królestwa Polskiego od Cesarstwa Rosyjskiego, a żołnierzy polskich siłą wcielono do armii rosyjskiej, wprowadzono w Królestwie stan wojenny i okupację, jak również wzmożono rusyfikację ziem polskich.

Zdjęcie: Bitwa pod Ostrołęką, autor: Juliusz Kossak (1824–1899), data powstania: 1873 rok, zbiór: Muzeum Okręgowe w Toruniu, źródło: za Wikimedia Commons, domena publiczna.