HISTORIA - KARTKA Z KALENDARZA - 20 CZERWCA

20 czerwca 1566 roku urodził się Zygmunt III Waza, król Polski i Wielki Książę Litewski oraz król Szwecji. Był jednym z najdłużej panujących władców w dziejach Polski, od 1587 do 1632 roku. Za jego rządów wojska polskie opanowały Moskwę, a terytorium Rzeczypospolitej powiększono o ziemię smoleńską, czernichowską i siewierską, dzięki czemu Polska osiągnęła obszar 990 tys. km^², co stanowiło największą powierzchnię, jaką nasze państwo miało w swej historii.

Walka o koronę polską rozstrzygnęła się na polu bitewnym pod Byczyną 24 stycznia 1588 roku. Wówczas wojska hetmana Jana Zamojskiego pokonały armię Maksymiliana III Habsburga, który zrzekł się na mocy traktatu będzińsko-bytomskiego /9 marca 1589 roku/ korony polskiej. Warto podkreślić, że Zygmunt III Waza - syn Jana Wazy i Katarzyny Jagiellonki - wybrany został na króla Polski 19 sierpnia 1587 roku. Z kolei 22 sierpnia na króla wybrano Maksymiliana III Habsburga, co doprowadziło do konfliktu o polską koronę, zakończonym pod Byczyną, gdzie armia Maksymiliana uległa wojskom Zamojskiego.

Zygmunt III Waza został również 19 lutego 1594 roku koronowany na król Szwecji. Jednocześnie Zygmunt III Waza był królem Polski i Wielkim Księciem Litewskim, co oznaczało, że jeden monarcha panował w trzech krajach, które należały na przełomie XVI i XVII wieku do ówczesnych potęg militarnych. Unia Rzeczypospolitej ze Szwecją miał jednak bardzo kruche podstawy. Zygmunt III Waza był zagorzałym katolikiem, co nie zjednywało mu poddanych w luterańskiej Szwecji, gdzie coraz większą popularność zyskiwał książę Karol Sudermański. To on doprowadził w 1598 roku do odebrania władzy Zygmuntowi III Wazie, który podjął interwencję w obronie korony szwedzkiej, jednak poniósł klęskę pod Linköping, co zmusiło króla polskiego do ucieczki.

W 1599 Zygmunt III Waza został zdetronizowany w Szwecji, a rządy objął Karol Sudermański, który w 1604 roku wybrany został na króla Szwecji jako Karol IX. Zygmunt III Waza nigdy nie uznał tej decyzji i do końca życia uważał się za prawowitego władcę Szwecji. Ta decyzja miała również wpływ na stosunki polsko-szwedzkie, bowiem przez cały okres panowania Zygmunta III Wazy w Polsce, nasz kraj toczył nieustanne wojny z północnym sąsiadem.

Warto dodać, że za panowania Zygmunta III Wazy doszło do polskiej interwencji w Rosji. Śmierć w 1598 roku ostatniego cara Rosji z dynastii Rurykowiczów – syna Iwana IV Groźnego, spowodowała walki o tron. Do walki tej włączyła się Rzeczpospolita Obojga Narodów, która poparła rzekomego syna Iwana Groźnego – zwanego Dymitrem Samozwańcem. Po otrzymaniu poparcia w Polsce wkroczył do Moskwy w 1605 roku i koronował się na cara. Został jednak obalony, co pogrążyło Rosję w chaosie, który wykorzystała Polska.

W 1609 roku Zygmunt III Waza wykorzystując sytuację rozpoczął wojnę. Polacy oblegli Smoleńsk, a 4 lipca 1610 roku hetman Stanisław Żółkiewski rozbił siły moskiewskie Dymitra Szujskiego pod Kłuszynem, co otwarło Polakom drogę do Moskwy. Zawarty rozejm z bojarami rosyjskimi zawierał klauzulę, że carem miał zostać syn Zygmunta III Wazy – Władysław Waza.

Na porozumienia nie przystał Zygmunt III Waza, który nie zgadzał się, aby syn przeszedł na prawosławie, co doprowadził do dalszego konfliktu Polaków z bojarami. W jego wyniku carem wybrano Michała Romanowa, a polski garnizon w Moskwie skapitulował. Wojna ostatecznie trwała do 1618 roku, kiedy to 11 grudnia 1618 roku został zawarty rozejm na 14,5 roku. W jego efekcie Polska uzyskała ziemię siewierską, smoleńską i czernihowską, a jej powierzchnia osiągnęła 990 tys. km², co stanowiło największą powierzchnię, jaką Rzeczpospolita miała w historii.

W rozejmie w Dywilinie pominięto sprawę zrzeczenia się tytułu cara przez Władysława. Ziemie nabyte w 1618 roku Polska utraciła w 1667 na podstawie rozejmu w Andruszowie.

Zdjęcie nr 1: Kolumna Zygmunta III Wazy w Warszawie, autor: Tomasz Sanecki;
Zdjęcie nr 2: Zamek Królewski w Warszawie, autor: Tomasz Sanecki.