HISTORIA - KARTKA Z KALENDARZA - 12 GRUDNIA

12 grudnia 1501 roku Aleksander Jagiellończyk został koronowany na Wawelu na króla Polski.

Aleksander Jagiellończyk urodził się jako czwarty syn Kazimierza Jagiellończyka i Elżbiety Habsburżanki 5 sierpnia 1461 roku. Wychowywany był pod kierunkiem Jana Długosza, objął w 1492 roku po śmierci ojca Kazimierza Jagiellończyka rządy na Litwy, zaś w Polsce władza przypadła jego bratu – Janowi Olbrachtowi.

Na Litwie musiał zażegnać konflikt z Moskwą, która coraz bardziej zagrażała wschodnim granicom Litwy. W 1495 roku Aleksander Jagiellończyk poślubił prawosławną księżniczkę moskiewską, Helenę, córkę Iwana III Srogiego. Mimo to nie zapobiegło to dalszym wojnom z Moskwą.

W 1501 roku po śmierci brata Jana Olbrachta został 12 grudnia 1501 roku koronowany na króla Polski, jednak wcześniej po naciskiem możnowładztwa polskiego musiał przystać na wydanie przywileju mielnickiego, który zakładał zniesienie dziedziczności tronu na Litwie i wybór wspólnego monarchy dla Wielkiego Księstwa Litewskiego i Korony Polskiej. Aleksander zaakceptował również ograniczenia władzy królewskiej – odtąd nie mógł bez zgody rady królewskiej nominować kandydatów na wiele urzędów, a poddani otrzymali też prawo wypowiedzenia mu posłuszeństwa w radzie działań króla przeciw nim i Rzeczpospolitej.

Aleksander Jagiellończyk po przejęciu tronu musiał nadal prowadzić wojny z Moskwą w obronie ziem litewskich. Na Litwie pozostał do 1503 roku, a po powrocie do Polski próbował wzmocnić swoją pozycję w kraju, jednak bezskutecznie. W 1505 roku na sejmie w Radomiu /obrady sejmowe rozpoczęły się 30 marca a zakończyły 31 maja 1505 roku/ przyjęto wiele aktów prawnych, zwłaszcza ważną dla ustroju państwa konstytucję Nihil novi, zgodnie z którą wprowadzona została zasada, że nic nowego nie może być postanowione bez zgody parlamentu, na który składały się izba poselska, senat i król. Sejm, jako parlament dwuizbowy, ustanowiono najwyższym organem władzy, uznając jednocześnie króla za część struktury sejmu, tym samym wprowadzając podział władzy. Na sejmie w Radomiu zatwierdzono także tzw. Statut Łaskiego, w którym spisane zostały przywileje szlacheckie i kościelne oraz prawa miejskie, obowiązujące w Królestwie.

W ponad rok po sejmie w Radomiu i uchwaleniu konstytucji Nihil nowi Aleksander Jagiellończyk zmarł 19 sierpnia 1506 roku w Wilnie, gdzie został pochowany.

Zdjęcie: Król Polski Aleksander Jagiellończyk, źródło: Artysta – Jan Matejko, około 1890 – 1892, źródło: za Wikimedia Commons, domena publiczna.