HISTORIA - KARTKA Z KALENDARZA - 10 LIPCA

10 lipca 1649 roku rozpoczęła się obrona Zbaraża, prowadzona przez Jeremiego Wiśniowieckiego. Twierdzę oblegały wojska kozackie Bohdana Chmielnickiego i Tatarzy pod wodzą chana krymskiego Islama III Gireja.

Oblężenie zakończyło się 22 sierpnia 1649 roku, na mocy podpisanej 17 sierpnia 1649 roku ugody, zgodnie z którą między innymi: Bohdan Chmielnicki pozostał Hetmanem Wojsk Zaporoskich, zwiększono rejestr Kozaków z 6 do 40 tysięcy oraz Chmielnicki miał otrzymać władzę hetmańską w województwach kijowskim, czernihowskim i bracławskim. Ponadto Metropolita kijowski miał zasiadać w Senacie oraz Polska miała wypłacić zaległe upominki chanowi Tatarów, jak również zezwalano Tatarom na zgrabienie jasyru, w drodze powrotnej na Krym.

Obrona twierdzy w Zbarażu uwieńczona została na kartach powieści „Ogniem i Mieczem” Henryka Sienkiewicza i należy do najchlubniejszych wydarzeń w dziejach Rzeczypospolitej XVII wieku. Pod Zbaraż podeszło około od 80 do nawet 100 tys. Kozaków i Tatarów pod wodzą Chmielnickiego i chana Tatarów. Z kolei polska załoga w sile zaledwie 15 tysięcy żołnierzy, na czele której stali regimentarze Stanisław Lanckoroński i Andrzej Firlej, a faktyczne dowództwo sprawował wojewoda ruski, książę Jeremi Wiśniowiecki /do śmierci był zatwardziałym wrogiem i jednym z nielicznych dowódców, który skutecznie umiał przeciwstawić się wojskom i taktyce Chmielnickiego/, prowadziła obronę wobec przeważających sił wroga.

Obrona Zbaraża trwała do 22 sierpnia 1649 roku, a w końcowym etapie była ona rozpaczliwa ze względu na brak żywności i amunicji. Nowy król Jan II Kazimierz ruszył na odsiecz twierdzy, zaś pod Toporowem otrzymał informacje od posłańców ze Zbaraża o sytuacji obrońców, między innymi Mikołaja Skrzetuskiego, co przyśpieszyło marsz wojsk królewskich w stronę twierdzy.

Armia Jana Kazimierza została jednak zaatakowana przez połączone siły kozacko-tatarskie po Zborowem 15-16 sierpnia 1649 roku. Dzień później, 17 sierpnia dzięki poprowadzonym przez kanclerza Jerzego Ossolińskiego rokowaniem z Islamem III Girejem, doszło do zawarcia ugody, na mocy której Chmielnicki pozostał Hetmanem Wojsk Zaporoskich, rejestr Kozaków został zwiększony z 6 do 40 tysięcy, zaś województwa: kijowskie, bracławskie i czernihowskie miały pozostać pod kontrolą Kozaków. Pięć dni później, 22 sierpnia oblężenie Zbaraża zakończyło się wycofaniem wojsk kozacko-tatarskich.

Warto podkreślić, że obrona Zbaraża była przykładem męstwa i oporu wobec wojsk Chmielnickiego, które po zwycięstwach pod Żółtymi Wodami, Korsuniem i Piławcami podłamały Polaków, nie potrafiących powstrzymać pochodu Kozaków i Tatarów. Ugoda pod Zborowem i zakończenie oblężenia Zbaraża na krótko wstrzymały walki, bowiem już w 1650 i 1651 roku wznowiono działania zbrojne.

Zdjęcie: Portret Jeremiego Michała Wiśniowieckiego, źródło/zbiór: Daniel Schultz (lub jego warsztat), zbiór: Muzeum Narodowe w Warszawie, za Wikimedia Commons, domena publiczna.