Himmler. Zbrodniarz gotowy na wszystko

„...Tuż po nim [mowa o Hitlerze] w nazistowskiej hierarchii zajmował miejsce Himmler, człowiek mniejszego ducha, ale przy tym twórca wizerunku podziwianego przez siebie Führera. Nie był szalonym geniuszem  jak Hitler, ale za to wyróżniał się swoimi obsesjami i pedantycznością. Nie miał, w odróżnienia od Hitlera, charyzmy wybitnego przywódcy, lecz poświęcał się bez reszty swoim obowiązkom i surowo wymagał podobnego oddania od swoich podwładnych. Budował swoją potęgę na strachu , który wywoływał, ale ten strach był odbiciem jego osobistych lęków i wynikał bezpośrednio z jego zależności od innych i odczuwanego niedowartościowania. Nerwowość przybrała u niego chorobliwą postać, a tylko Kersten potrafił uśmierzyć paraliżujące go bolesne dolegliwości. Jego dążenia do wyniszczenia Żydów i Słowian i objęcia przewodnictwa tryskającej zdrowiem nordyckiej Europy były psychologiczną kompensacją za własną fizyczną słabowitość, chuderlawe ramiona, słaby wzrok i koślawe kolana...”

„… Z perspektywy Himmlera jego osobistą tragedię stanowiło to, że choć tak bardzo pragnął sprawować rządy, to okazał się całkowicie niezdolny do przynoszącego jakiekolwiek pozytywne efekty wykorzystania posiadanej władzy. Choć wspomnienie jego nazwiska budziło przestrach w sercach milionów ludzi, to on sam pozostał nerwowy, wręcz bojaźliwy i nie mógł wydobyć z siebie ani słowa, kiedy Hitler go krytykował...”

 

Te dwa fragmenty dobitnie ukazują cechy osobowości Heinricha Himmlera, Reichsführera-SS, który był drugą, po Adolfie Hitlerze, osobą w III Rzeszy, jednak warto podkreślić, że jego władza – z biegiem lat, gdy osiągał coraz większe możliwości - sięgała o wiele dalej niż samego Hitlera. O tym kim był Heinrich Himmlera, jak doszedł do władzy nad milionami ludzkich istnień, dlaczego prowadził Niemcy ku zbrodniczej polityce i zawładnął żądzą unicestwienia Żydów i Słowian, piszą w bardzo dobrej biografii szefa SS i Gestapo oraz jednego z głównych realizatorów ludobójczego programu „ostatecznego rozwiązania” kwestii żydowskiej – Roger Manvell i Heinrich Fraenkel w publikacji „Himmler. Zbrodniarz gotowy na wszystko” wydanej przez warszawskie Wydawnictwo RM.

 

Heinrich Himmler – szef SS i Gestapo oraz jeden z głównych realizatorów ludobójczego programu „ostatecznego rozwiązania” kwestii żydowskiej – należał do najpotężniejszych i budzących największą grozę ludzi w nazistowskich Niemczech. Autorzy tej klasycznej już biografii – w której wykorzystano między innymi zdobyte przez Amerykanów dokumenty przekazane po wojnie do Bundesarchiv (Niemieckich Archiwów Federalnych) oraz zapisy rozmów z krewnymi Himmlera i członkami jego personelu – stworzyli wnikliwą analizę człowieka, który z jednej strony miał w swoich rękach życie milionów niewinnych osób, zaś z drugiej zdradzał objawy choroby psychicznej, która objawiała się jego obsesją wyniesienia na piedestał rasy panów oraz zniszczenia Żydów i Słowian. W książce autorzy nie skupili się tylko na czasach, kiedy Heinrich Himmler doszedł do władzy w SS i rozpoczął brutalną politykę zgładzenia innych narodów, niegodnych rasy panów, za którą uważał szef SS – nordyków. Roger Manvell i Heinrich Fraenkel ukazują młodzieńcze lata Himmlera, jego pochodzenie, rodzinę, stosunek do rodziców, kolegów, ale także płci pięknej. Już w tym okresie autorzy szczególnie zwracają uwagę na wykształconą osobowość Himmlera, który w swoim dzienniku zapisywał skrupulatnie najważniejsze wydarzenia z życia, jak okres dojrzewania, chęć udziału w walkach w I wojnie światowej, stosunek do dziewcząt czy planów, gdy wkraczał w życie dorosłe.

Najciekawszy okres opisany przez autorów książki to oczywiście czasy, gdy Himmler nie tylko wkroczył w życie dorosłe, ale związał się z nazistami. Jego udział w puczu monachijskim w 1923 roku, utrata pracy, powrót do domu, a także ponowny powrót do partii nazistowskiej ukazują niełatwe lata życia Himmlera, który szukał swojego miejsca w partii i SS. Z biegiem lat jego oddanie sprawie, jak piszą autorzy książki, zbliżyły go do Hitlera i pozwoliły mu osiągnąć 6 stycznia 1929 roku stanowisko Reichsführera-SS, które zapewniło mu w latach trzydziestych niebywałe wpływy i władzę. To właśnie lata trzydzieste XX wieku w życiu milionów Niemców i samego Himmlera były przełomowe. Dojście do władzy nazistów i Hitlera w styczniu 1933 roku miały również wpływ na Himmlera. To on organizował załogę w obozach z esesmanów, którzy decydowali się długoterminowo służyć w straży obozowej pod nazwą „Totenkopf”, czyli oddziałów Trupiej Czaszki. To czasy kiedy Himmler nawiązał szersze kontakty z Theodorem Eicke – współtwórcą systemu niemieckich obozów koncentracyjnych, twórcą oddziałów SS-Totenkopfverbände, Rudolfem Hössem – późniejszym komendantem obozu KL Auschwitz czy Adolfem Eichmannem, odpowiedzialnym za masowe mordy i deportacje Żydów do obozów zagłady w okupowanej Polsce.  

Sporo miejsca autorzy publikacji poświęcają również skupianiu przez Himmlera władzy w swoich rękach, rywalizacji z Heydrichem, tworzeniem z SS elity, która miała po zwycięskiej wojnie dominować w niemieckim społeczeństwie. Roger Manvell i Heinrich Fraenkel omawiają także stosunek Himmlera do swojej żony, kochanki, ale także swojej pracy, dla której poświęcił całego życie. A było nią nie tylko przywództwo w SS, ale w końcu zastąpienie Hitlera na stanowisku Führera w III Rzeszy. Służyć temu miało najpierw bezgraniczne oddanie Hitlerowi i pomoc w usunięciu przeciwników politycznych jak Ernst Röhm, ale przede wszystkim zorganizowanie SS na wzór zakonu, gdzie oddani Reichsführerowi-SS żołnierze wypełnią każdy jego rozkaz. Temu celowi służyła przebudowa zamku Wewelsburg w lasach koło Paderbornu w Westfalii, ale także realizacja własnej polityki, która w ostatnim okresie życia doprowadziła do utraty przez Himmlera zaufania Adolfa Hitlera.

Zastępca protektora Rzeszy Reinhard Heydrich (pierwszy z prawej) przedstawia szefowi policji niemieckiej Heinrichowi Himmlerowi (drugi z prawej) swoich współpracowników na dziedzińcu honorowym zamku praskiego. Himmler i Heydrich to osoby odpowiedzialne za największe zbrodnie wojenne dokonane przez III Rzeszę Niemiecką, źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe, sygnatura: 2-15532.

W książce nie brakuje także wnikliwego osądu osobistych relacji Himmlera ze swoją kochanką – Hedwig Potthast, prywatnej sekretarki i matki dwojga nieślubnych dzieci Himmlera, Felixem Kerstenem, osobistym masażystą odgrywającą szczególną rolę w życiu  Reichsführera-SS, który miał na niego ogromny wpływ, a także trzeciej ważnej osoby – tym razem w służbowym życiu Himmlera – Waltera Schellenberga, szefa wywiadu Sicherheitsdienst (SD), bez którego rad i pomocy Himmlera nie potrafił się obejść. Warto dodać, że Heinrich Himmler tworząc elitę z SS chciał, aby to jej przedstawiciele przejęli najważniejsze stanowiska w państwie, ale także mieli wpływ na wydarzenia na froncie. Autorzy podkreślają, że to właśnie SS i jego elita odpowiedzialna była za „Ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej”, masowe mordy w obozach zagłady, ale także zbrodnicze egzekucje w podbijanych krajach w Związku Radzieckim od 1941 roku. Co uwidaczniają autorzy publikacji, Himmler chciał mieść nadzór nad wszystkim, co działo się w SS – obozami koncentracyjnymi, angażował się w spór dotyczący selekcji osób wyznaczonych do eksperymentów medycznych, potrafił pouczać wyższych dowódców SS w sprawie ich nieodpowiedniego zachowania czy członków ich rodziny, jak również prowadzonej w końcu eksterminacji Żydów i Słowian w obozach.

Czytając książkę Rogera Manvella i Heinricha Fraenkela można dostrzec zmieniającego się Himmlera pod wpływem wydarzeń na froncie, ponoszonych klęsk najpierw na froncie wschodnim – Stalingrad i Kursk, a następnie w Europie Zachodniej. Do Himmlera zaczęło docierać, że jako odpowiedzialny za zbrodnie wojenne będzie musiał za nie odpowiedzieć. Chcąc ugrać swoje życie zaczął szukać nie tylko kontaktu z aliantami szafując życiem Żydów, którzy byli jego zakładnikami i polisą na życie, aż w końcu posunął się do zdrady. Autorzy zwracają uwagę na bardzo ważną rozmowę Waltera Schellenberga z Himmlerem już w połowie 1942 roku. Już wówczas Schellenberg podjął z nim dyskusję na temat „alternatywnego zakończenia wojny” dopóki III Rzesza stanowiła realną siłę, z którą liczyli się alianci. Tym samym w rok po rozpoczęciu Operacji Barbarossa Schellenberg i Himmler rozpoczęli swoją tajną grę poza wiedzą Hitlera, która nie przyniosła im spodziewanych rezultatów.

Warto dodać, że w rozdziałach poświęconych ostatnim latom życia Himmlera, autorzy ukazują jego dążenie do ratowania własnej skóry poprzez handel ludzkim życiem, kontakty m.in. z Joelem Brandem, z którym spotkał się Eichmann obiecując zwolnienie Żydów węgierskich w zamian za spełnienie żądań Reichsführera-SS, czy w końcu okres, w którym Himmler został głównodowodzącym Grupą Armii Wisła. Nie mając żadnego doświadczenia w starciu z o wiele silniejszą i lepiej wyposażoną wówczas Armią Czerwoną, Himmler ponosił klęski, mimo że Hitlera o tym fakcie informował Heinz Gudernian, stale sprzeciwiający się tej nominacji.

Te wydarzenia z ostatnich miesięcy wojny doprowadziły Reichsführera-SS na skraj załamania psychicznego, pogorszyły jego stan zdrowia oraz relacje z Hitlerem, który wobec ostatecznej zdrady Himmlera pozbawił go wszystkich stanowisk. Mimo to Heinrich Himmler do końca wierzył i walczył, że alianci będą chcieli z nim rozmawiać i traktować, jak człowieka bez którego w powojennych Niemczech nie da się zapanować nad krajem bez jego SS. Jak grubo pomylił się Reichsführer-SS widoczne jest w chwili jego aresztowania. Wówczas Himmler po raz pierwszy na własnej skórze przekonał się, że nie tylko został opuszczony przez swoich towarzyszy, ale alianci nie zamierzają obchodzić się z nim jak z "ważną osobistością", bowiem tak o sobie mniemał jeden z najważniejszych polityków upadłej III Rzeszy. Tym samym czy właśnie te wydarzenia przesądziły o tym, że Himmler popełnił samobójstwo? Czego obawiał się Reichsführer-SS, który skończył w grobie owinięty kocem, siatką masującą i kablem? Czy tak wyobrażał sobie koniec Himmler?

Publikacja Rogera Manvella i Heinricha Fraenkela z pewnością zasługuje na uwagę nie tylko historyków, ale każdego kto interesuje się II wojną światową. Postać Heinricha Himmlera odpowiedzialnego za masowe zbrodnie, obozy zagłady, ale także śmierć i cierpienia swoich rodaków do dziś budzi zainteresowanie historyków, próbujących odpowiedzieć na pytanie: Jakim był człowiekiem i co skłoniło Himmlera do zbrodni, które pochłonęły miliony niewinnych ofiar w całej Europie? Część odpowiedzi na te pytania znajdujemy właśnie w książce „Himmler. Zbrodniarz gotowy na wszystko”.

Roger Manvell (1909–1987) i Heinrich Fraenkel (1897–1986) to uznani autorzy opracowań historycznych, którzy zasłynęli z publikacji książkowych poświęconych dziejom Trzeciej Rzeszy. Do ich najwybitniejszych dzieł należą klasyczne już biografie czołowych nazistów: oprócz Himmlera, także Josepha Goebbelsa, Hermanna Göringa i Rudolfa Hessa.

Autor: Roger Manvell i Heinrich Fraenkel;
Tytuł: „Himmler. Zbrodniarz gotowy na wszystko”;
Wydawca: Wydawnictwo RM;
Rok i miejsce wydania: Warszawa 2021;
Liczba stron: 303;
Cena: 34,99 zł;
Książkę można zakupić w Wydawnictwie RM