Erich von Manstein – Stracone zwycięstwa /„Verlorene Siege”/

Publikacja „Stracone zwycięstwa” /niem. „Verlorene Siege”/ Ericha von Mansteina jest zbiorem relacji żołnierza, jednego z najlepszych generałów, a po zdobyciu twierdzy w Sewastopolu – feldmarszałków, jacy służyli w Wehrmachcie. Wspomnienia Mansteina to obraz wojny, jaki toczył się we Francji, ale głównie w Związku Radzieckim, gdzie niemiecki dowódca odniósł wiele spektakularnych zwycięstw. Książkę wydaną przez Wydawnictwo Bellona polecam nie tylko historykom i osobom interesującym się II wojną światową, ale również tym czytelnikom zajmującym się strategią wojskową, w której Manstein był specjalistą.

Erich von Manstein był autorem i realizatorem planu, który doprowadził Francję do klęski w 1940 roku. Jego oddziały w 1941 i 1942 roku w błyskawicznym tempie przemierzały rosyjskie przestrzenie na froncie wschodnim, a jego 11. Armia zajęła Krym i Sewastopol, który padł 4 lipca 1942 roku. Pasmo sukcesów w końcu jednak zakończyło się dla niemieckiego feldmarszałka. Kiedy szala zwycięstwa przeszła na stronę Rosjan popadł w niełaskę u Führera. Jego wspomnienia ukazują przede wszystkim bitwy, potyczki i operacje wojenne, w których brał udział jeden z najsłynniejszych dowódców II wojny światowej, ale również jego relacje, jakie miał z Adolfem Hitlerem oraz najwyższymi dowódcami Wehrmachtu.

Wspomnienia Mansteina rozpoczynają się od wojny z Polską w 1939 roku. Autor opisuje nie tylko działania bojowe, jakie trwały we wrześniu 1939 roku, ale również odnosi się do kwestii politycznych, jak między innymi w przypadku brytyjsko – francuskich gwarancji dla Polski, które w rzeczywistości nie miały żadnego znaczenia. Manstein pisze:

„Klęska Polski była nieuniknioną konsekwencją iluzji Warszawy wobec sprzymierzeńców , a także przecenienia własnych sił co do możliwości stawienia przez nie dłuższego oporu”

Manstein szczegółowo opisuje trwające w Polsce walki, wymienia jednostki i dowódców biorących udział w bitwach oraz analizuje strategię obydwu walczących stron. Ten sposób relacji towarzyszy czytelnikowi przez całą publikację, zarówno kiedy autor opisuje wojnę z Francją w 1940 roku, jak również kampanię w Rosji od 1941 roku. Jednym z najbardziej „osobistych” rozdziałów, jaki znalazł się w publikacji niemieckiego feldmarszałka jest ten poświęcony kampanii we Francji i walce Ericha von Mansteina o przeforsowanie swojego planu ofensywy przez Ardeny, która po wielu przeciwnościach losu została przyjęta przez Hitlera i zapewniła III Rzeszy Niemieckiej spektakularny sukces w wojnie z Francją w 1940 roku. Manstein szczegółowo opisuje swoją rolę w dążeniu do zaakceptowania przez niechętnych mu dowódców swojego śmiałego, ale i ryzykownego planu. Autor wspomina także o narastającym konflikcie na szczeblu dowodzenia, który zwłaszcza w kampanii w Rosji doprowadzić miał do katastrofy. Pierwsze symptomy tego konfliktu, jak również samozadowolenia Hitlera i jego poczucia zdolności strategicznych miały miejsce już we Francji, co uwidacznia Manstein pisząc o Dunkierce, uważając umożliwienie ewakuacji setek tysięcy brytyjskich, francuskich i innych narodowości żołnierzy za jeden z największych błędów Hitlera podczas II wojny światowej.

Erich von Manstein wielokrotnie w swoich wspomnieniach odnosi się do sprawy złego zarządzania i zorganizowania dowództwa Wehrmachtu. Szczególnie autor uwidacznia to w przypadku kiedy Hitler przejął naczelne dowództwo nad Wehrmachtem, nie tworząc Sztabu Generalnego. Manstein zwraca uwagę na fakt, że wielu generałów ślepo patrzących na Hitlera, nie chcąc się narażać na utratę jego poparcia oraz idącemu za tym splendoru było współodpowiedzialnym za klęskę, jaką doznali Niemcy w 1945 roku. Najwięcej miejsca temu tematowi niemiecki generał poświęcona w rozdziałach dotyczących wojny ze Związkiem Radzieckim. Czytelnik z pewnością dostrzeże, że konflikt ten przyniósł von Mansteinowi z jednej strony największe sukcesy w karierze wojskowej, awans do stopnia feldmarszałka, kolejne odznaczenia, zaś z drugiej był powodem jego wojskowej „emerytury”, kiedy w marcu 1944 Manstein został zwolniony i pozbawiony jakiegokolwiek przydziału wojskowego.

Wojna ze Związkiem Radzieckim prowadzona od czerwca 1941 roku zajmuje około 2/3 książki, która liczy ponad 700 stron. Erich von Manstein podczas kampanii rosyjskiej mógł pokazać cały swój kunszt stratega, kiedy udało mu się zająć Krym i zdobyć twierdzę w Sewastopolu, dzięki czemu otrzymał awans na feldmarszałka. Mimo sukcesu, jaki odniósł Manstein w jego wspomnieniach nie brak gorzkich słów pod adresem wielu dowódców, ale w szczególności Hitlera i jego najbliższego otoczenia, których decyzje prowadziły do bezsensownych strat w ludziach i przedłużały wojnę. Te fakty Manstein dobitnie pokazał w rozdziale poświęconym tragedii w Stalingradzie. Hitler już wówczas będący Naczelnym Wodzem podejmował nielogiczne decyzje, które doprowadziły między innymi do klęski 6. Armii Friedricha von Paulusa pod Stalingradem. Manstein analizując postawę Hitlera zwraca uwagę we wspomnieniach na brak umiejętności wojskowych i strategicznych Hitlera, jego brak zdecydowania oraz nieustannego oporu wobec próśb i pomysłów innych dowódców, z którymi coraz częściej Hitler się nie zgadzał, doprowadzając – jak pisze autor – do sporów z nimi, a niejednokrotnie kłótni, które kończyły się odwołaniem na urlop wielu wybitnych generałów.

Manstein nie jest jednak tylko krytyczny wobec Hitlera. Są przypadki, w których popierał decyzje Führera, mimo że były one katastrofalne dla niemieckich żołnierzy. Przykładem jest tutaj właśnie Stalingrad. Tak jak Manstein krytycznie wypowiada się wobec Hitlera w przypadku jego decyzji o pozostaniu 6. Armii w Stalingradzie – mimo iż była szansa na jej uratowanie – tak popiera Hitlera już w przypadku kiedy jej losy był przypieczętowany, a wódz III Rzeszy odmówił zgody na kapitulację 6. Armii.

„Nie sądzę, aby można mi zarzucić, iż bezkrytycznie podchodziłem do wojskowych decyzji czy poczynań Hitlera. W tym jednak wypadku jednoznacznie muszę stanąć po jego stronie, gdyż taka decyzja była w owym czasie konieczna, choć bardzo brutalna z ludzkiego punktu widzenia”

„Z punktu widzenia generała Paulusa odrzucenie żądania kapitulacji było jego żołnierskim obowiązkiem. Chyba, że 6. Armia nie miałaby już do wypełnienia żadnego zadania i dalsza walka byłaby bezsensowna. I tu dochodzimy do sedna sprawy, które usprawiedliwia rozkaz Hitlera o odrzuceniu żądania kapitulacji...”

„6. Armia bowiem miała, biorąc pod uwagę sytuację ogólną – choć jej opór na dłuższą metę mógł się wydawać beznadziejny – odgrywać decydują rolę tak długo, dopóki było to możliwe. Musiała po prostu najdłużej jak się dało wiązać stojące naprzeciw niej siły przeciwnika”

Manstein również odnosi się do próby ratowania 6. Armii w Stalingradzie. Wobec braku dostatecznych sił i oporu Hitlera, który nie zgadzał się na odwrót resztek armii Paulusa z miasta, zakończyła się ona niepowodzeniem. Ostatnie rozdziały autor poświęcił opisowi dalszych walk w latach 1942 – 1944, aż do swojej dymisji w marcu 1944 roku. Manstein wielokrotnie wspomina o błędach Hitlera, które miały wpływ na sytuację wojsk niemieckich na froncie wschodnim. W tym przypadku szczególnie odnosi się do operacji „Cytadela”, gdzie Manstein nie umiał się pogodzić z taką decyzją wodza III Rzeszy Niemieckiej.

Wspomnienia Ericha von Mansteina to doskonałe źródła dla historyków zajmujących się walkami zwłaszcza na froncie wschodnim. Niemiecki feldmarszałek ukazuje cały bezsens wojny na Wschodzie. Z jednej strony krytykuje Hitlera, ale popiera jego decyzję o pozostaniu 6. Armii pod Stalingradem. Z drugiej strony podziwia niemieckich żołnierzy za odwagę i walkę do ostatniego naboju pod Stalingradem, ale uważa również ich walkę w kotle stalingradzkim za z góry przegraną. Manstein w wielu kwestiach nie zgadzał się z Hitlerem czego efektem było jego odwołanie ze stanowiska dowódcy armii z powodu różnicy poglądów na sposób dowodzenia operacjami na Wschodzie. Różnica w poglądach z Hitlerem musiała z pewnością bardzo dotknąć wodza III Rzeszy, który do końca wojny nie przydzielił żadnego dowództwa swojemu jednemu z najlepszych feldmarszałków.

Warto podkreślić, że wspomnienia Ericha von Manteina to jedno z najważniejszych źródeł dotyczących II wojny światowej, które z pewnością powinno znaleźć się w bibliotece każdego historyka interesującego się największymi operacjami wojennymi III Rzeszy Niemieckiej w latach 1939 – 1944.

Autor: Erich von Manstein;

Tytuł: „Stracono zwycięstwa” /niem. „Verlorene Siege”/;

Wydawca: Wydawnictwo Bellona;

Miejsce i rok wydania: Warszawa 2018;

Liczba stron: 735;

Cena: 43,79 zł;

Książkę można zakupić u WYDAWCY