Edmund von Gleise-Horstenau - „Upadek Austro-Węgier”

Rozpad Monarchii Austro-Węgierskiej, obok upadku cesarza niemieckiego Wilhelma II i rosyjskiej dynastii Romanowów, było jednym z najważniejszych skutków I wojny światowej. Austro-Węgry uważane, jeszcze przed wybuchem wojny, za „kolosa na glinianych nogach” były zlepkiem wielu narodowości, wśród których dominowali: Niemcy, Węgrzy, Czesi, Polacy, Ukraińcy oraz narody bałkańskie. I wojna światowa, która rozpoczęła się od wybuchu wojny austriacko-serbskiej w lipcu 1914 roku, obnażyła wszystkie problemy monarchii Franciszka Józefa I oraz jego następcy Karola I Habsburga. Załamanie gospodarki, niepowodzenia na froncie oraz dążenia narodów zamieszkujących monarchię do niezależności doprowadziły kraj Habsburgów do upadku.

Temat ten podjął Edmund von Gleise-Horstenau – oficer armii austriackiej, który nie tylko popierał sojusz monarchii Austro-Węgierskiej, ale nie ukrywał swoich poglądów na temat połączenia powojennej niemieckiej Austrii z Republiką Weimarską. Gleise-Horstenau na łamach swojej pracy przedstawił ostatnie miesiące i dni wielkiej monarchii rodu Habsburgów. Monarchii, w której władca Karol I nie potrafił utrzymać jedności, ale potrafił dostrzec zbliżające się niebezpieczeństwo, którego jednak nie zahamował. Mimo że wywodził się z rodziny mającej korzenie w Austrii, stara się w swojej pracy obiektywnie ocenić ostatnie dni monarchii, której nie można było w 1918 roku uratować.

Autor książki prezentuje nam nie tylko dążenia polityków austriackich i węgierskich do ratowania monarchii, ale przede wszystkim sytuację w krajach, które dążyły do uzyskania niezależności od Wiednia. Poznajemy więc działania polityków czeskich – Benesza i Masaryka, którzy dążyli do oderwania się od monarchii, ale także zjednoczenia Czech i Słowacji. Gleise-Horstenau skupił się również na działaniach aliantów, przede wszystkim polityków francuskich i amerykańskich, w tym prezydenta Wilsona. Co ważne autor zwraca uwagę na fakt, że w chwili załamywania się sytuacji gospodarczej, jak również coraz większych strat na froncie włoskim, politycy austriaccy prowadzili tajne rozmowy z aliantami, dążąc do wycofania się z wojny i podpisania pokoju.

Były oficer Cesarsko-Królewskiej Armii będący naocznym świadkiem wydarzeń, jakie rozgrywały się w monarchii pod koniec I wojny światowej, stara się także odpowiedzieć na pytanie – dlaczego mimo wielu przychylnych osób – polityków i duchownych, w tym papieża Benedykta XV, politycy austro-węgierscy nie potrafili wykorzystać nadarzającej się okazji i ratować monarchię? Sytuacja tym bardziej była sprzyjająca, bowiem w 1918 roku Rosja wycofała się wojny. Rzeczywistość była jednak zupełnie inna. Braki żywnościowe, dezercje, narastanie dążeń niepodległościowych, pogrążały monarchię w chaosie, które w końcu doprowadziły do jej upadku.

Cennym dokumentem, który przytacza autor książki jest list cesarza Karola I Habsburga do cesarza Wilhelma II, w którym informował go, jak cytuje Gleise-Horstenau

„Drogi przyjacielu! Moim bolesnym obowiązkiem jest przynieść ci wiedzę, że mój lud nie jest ani zdolny, ani skłonny kontynuować wojny” ….
„...Wobec tego powiadamiam Cię, że powziąłem niemożliwą do zmiany decyzję, by złożyć wniosek o odrębny traktat pokojowy i o natychmiastowe zawieszenie broni w ciągu następnych 24 godzin”

Ten dokument okazał się  przysłowiowym „gwoździem do trumny” Monarchii Austro-Węgierskiej. List datowany jest na 25 października. Kolejne dni to równia pochyła monarchii, która zaczęła się rozpadać jak „domek z kart”. Jak pisze Gleise-Horstenau:

„W październikowych burzach 1918 roku powalone były kolejne gałęzie potężnego drzewa rodu Habsburgów, a nawet jego pień zatrząsł się zadrżał – tak, że z godziny na godzinę dynastia traciła władzę w niemieckich krajach koronnych oraz w stolicy, Wiedniu. Ruch przeciwko cesarzowi i imperium został wywołany głównie przez zmęczenie ludu wojną i wstręt wobec niej”

Ostatnie dwa rozdziały były oficer, historyk i polityk poświęcił całkowitemu upadkowi monarchii i końcu dynastii Habsburgów. Autor odnosi się także do wydarzeń w Niemczech, gdzie 4 listopada 1918 roku wybuchł bunt marynarzy w Kilonii, a także rozejmowi w Compiegne z 11 listopada, gdzie Państwa Centralne podpisały zawieszenie broni, kończące de facto I wojną światową. Dzień ten oznaczał koniec Monarchii Austro – Węgier, będącej jak pisze w zakończeniu autor:
„Upadek monarchii w Wiedniu i Budapeszcie usunął ostatni kamień z oryginalnego muru imperium habsburskiego. Nieubłagane prawo natury, polegające na tym, że żadne człowiecze osiągnięcie nie jest trwałe, ziściło się w przypadku tego dzieło ludzkich rąk i umysłu. Cały świat pogrążył się we krwi i nieszczęściu. Ruina potężnego imperium była tak całkowita, że nie pozostał nawet kamień na kamieniu”

Publikacja Edmunda von Gleise-Horstenau to doskonałe podsumowanie historii upadku Monarchii Austro-Węgierskiej. Autor książki będący w centrum wydarzeń, przeżywające je na własnej skórze, mimo swoich politycznych poglądów starał się obiektywnie podejść do tematu rozpadu imperium Habsburgów. Dla historyka, zwłaszcza interesującego się dziejami XX wieku – I wojny światowej, a także upadku Austro-Węgier i kresu władzy Habsburgów nad wieloma narodami w Europie – to publikacja obowiązkowa!

Autor: Edmund von Gleise-Horstenau;
Tytuł: Upadek Austro-Węgier;
Wydawca: Wydawnictwo Napoleon V;
Miejsce i rok wydania: Oświęcim 2016;
Liczba stron: 326;
Cena: 61,75 zł;
Więcej tutaj

Rewelacyjna publikacja!!! Gorąco polecam!!!