Książka Jerzego Besali - „Zygmunt August i jego żony”

Wybitny polski historyk Jerzy Besala w swojej najnowszej publikacji prezentuje nam kolejnego z polskich władców, który w historii naszego kraju zapisał się złotymi głoskami. Tym razem książka została poświęcona Zygmuntowi II Augustowi, ostatniemu z rodu Jagiellonów na tronie polskim. Autor jednak skupił się nie tyle na postaci Zygmunta Augusta, co przede wszystkim na jego, dość burzliwych, związkach z kobietami, których w życiu polskiego władcy nie brakowało. Dla czytelnika interesujące będzie jednak odniesienie się do rządów króla oraz czasów, w których żył. Historia kobiet w życiu ostatniego Jagiellona przeplata się bowiem z najważniejszymi wydarzenia w dziejach XVI-wiecznej Polski.

Autor rozpoczyna swoją pracę od przypomnienia narodzin następcy tronu, określając to wydarzenie jako „Cud Domu Jagiellońskiego”. Upragniony męski potomek Zygmunta I Starego z pewnością nie tylko podnosił prestiż władcy, ale zapewniał mu spokój, bowiem wiedział, że ma komu oddać władzę. W dalszej części Besala skupia się już na młodym Auguście. Zwraca uwagę, że następca tronu był wychowywany w duchu próżności oraz w atmosferze erotyzmu, co miało wpływ na jego psychikę. Dopóki były to, jak pisze polski historyk, nic nie znaczące znajomości i przelotne romanse, zarówno jego ojciec, a zwłaszcza matka – królowa Bona Sforza nie przejmowali się nimi. Tak też było do czasu małżeństwa z Elżbietą Austriaczką, córką Ferdynanda I Habsburga. Nieudane małżeństwo spowodowane głównie przez chorobę Elżbiety – epilepsję, zakończyło się śmiercią królowej w 1545 roku.

Sytuacja wymknęła się spod kontroli, kiedy Zygmunt August zakochał się ze wzajemnością w Barbarze Radziwiłłównie – szlachciance z ludu. Ta miłość z jednej strony tragiczna dla Barbary, z drugiej pokazała, że można pokonać wszystko, jeśli jest ona szczera. Z pewnością nie była ona na rękę nie tylko Bonie, ale także najwyższym dostojnikom w Polsce. Liczono przecież, że Zygmunt poślubi, po śmierci pierwszej żony, kobietę wywodzącą się z europejskiego rodu panującego, dzięki czemu nie tylko podniesie swój prestiż, ale przede wszystkim wejdzie w koligacje z najznakomitszymi rodami w Europie. Małżeństwo z Barbarą Radziwiłłówną autor poświęcił bardzo obszerną część książki zatytułowaną „Opętanie”. Polski historyk nie tylko opisuje stosunki między Zygmuntem a Barbarą, ale również reakcje szlachty, dworu królewskiego oraz Bony Sforzy na małżeństwo, które nikomu nie było na rękę. Ponadto autor wnikliwie przedstawiając nam stosunki małżeńskie króla ukazuje jednocześnie aktualną wewnętrzną sytuację Polski, relacje z innymi państwami, a także jak zapatrywano się na fakt, że Zygmunt August mimo drugiej żony wciąż nie miał męskiego potomka. Besala pokazuje także jak Zygmunt przeżywał chorobę swojej żony, która z roku na rok postępowała. Upuszczanie krwi, ściąganie najlepszych lekarzy, a także zainteresowanie magią i alchemią miało pomóc ratować ukochaną żonę. Opisy przytoczone przez autora, a dotyczące jej choroby są czasami wstrząsające:

„W końcu grudnia 1550 roku Bojanowski pisał o wypływającej ropie i cuchnącym smrodzie wydobywającym się skutkiem brudnej choroby z ciała małej nierządnicy”

Besala wprost pisze również o przykrościach jakie spotykały nie tylko Barbarę, ale samego króla i to ze strony rodzonej matki. Autor także w rozdziale „Ladacznica czy święta?” stara się odpowiedzieć na pytanie jak należy postrzegać Barbarę Radziwiłłównę, która prawdopodobnie zmarła na raka szyjki macicy lub kiłę.

W kolejnych rozdziałach polski historyk kontynuował temat stosunków małżeńskich Zygmunta Augusta, ale także ukazał, jak jego matka próbowała nawiązać z nim ponownie kontakty i zakończyć istniejący od lat konflikt. Kolejną wybranką polskiego króla była Katarzyna Habsburżanka, która również chorowała. Jak wskazuje Besala, Zygmunt August wciąż liczył na męskiego potomka, jednak kiedy dowiedział się o chorobie żony – padaczce, po prostu ją odtrącił. Króla namawiano do rozwodu wobec narastającego kryzysu. Zygmunt wdawał się w liczne romanse, co powodowało coraz większą niechęć Katarzyny do męża, która ostatecznie wyjechała z Polski.

Dwa ostatnie rozdziały pracy Jerzego Besali to już charakterystyka głównie spraw politycznych Polski, zarówno wewnętrznych, jak i polityki zagranicznej. Oczywiście autor zajmując się kwestiami politycznymi, wiąże je z małżeństwami, jakie zawierał polski król. W ówczesnej XVI-wiecznej Europie każde małżeństwo oznaczało sojusz polityczny bądź tak daleko idące związki polityczne, że wiele państw poprzez nie było wciąganych wbrew swojej woli do konfliktów zbrojnych. Polski historyk jeszcze raz w końcówce swojej pracy wraca do sprawy małżeństwa Zygmunta Augusta, jednak jak zwraca słusznie uwagę w rozdziale „Bliższy pogrzeb niż wesele”, król Polski coraz gorzej się czuł, umierając w 1572 roku w Knyszynie.

Besala postarał się również o krótkie podsumowanie życia Zygmunta II Augusta. Co by nie powiedzieć o jego życiu erotycznym, kłótniach z matką i najwyższymi dostojnikami państwowymi, a także jego trudnym charakterze, polski król pozostawił Rzeczpospolitą na tyle potężną, że po jego śmierci /ostatniego na tronie polskim Jagiellona/ kolejni, już elekcyjni władcy, prowadzący dość liczne wojny, potrafili utrzymać, a nawet powiększyć stan posiadania ziem Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Podsumowując publikację Jerzego Besali należy podkreślić, że jest to nie tylko praca poświęcona kobietom w życiu Zygmunta Augusta, ale roli jaką odegrały w życiu politycznym, rodzinnym, kulturowym i obyczajowym ówczesnej Polski. Już sam tytuł w którym autor pisze, że jego praca to Studium Historyczno-Obyczajowe pokazuje, że w jednej pracy historyk połączył sprawy rodzinne z polityką, co w pełni mu się udało.

Jerzy Besala – wybitny polski historyk, ukończył studia historyczne na Uniwersytecie Warszawskim. Od lat zajmuje się dziejami Polski szlacheckiej. Opublikował kilkadziesiąt książek, między innymi biografie Stanisława Żołkiewskiego, Stefana Batorego oraz Zygmunta Starego i Bony Sforzy.

Autor: Jerzy Besala;
Tytuł: „Zygmunt August i jego żony”;
Wydawca: Wydawnictwo Zysk i S-ka;
Miejsce i rok wydania: Poznań 2015;
Liczba stron: 928;
Cena: 52,50 zł;
Więcej tutaj

Wyjątkowo Polecam!!!