Bandera – Życie i mit ukraińskiego nacjonalisty

Stepan Bandera to postać, która budzi w Polsce ogromne emocje. Polakom kojarzy się z ludobójstwem na Wołyniu, Ukraińcom zaś z walką narodowo – wyzwoleńczą, a jego postać urosła do rangi symbolu narodowego. Kim naprawdę był Stepan Bandera, jaki wpływ miały na niego system faszystowski i nazizm, czym wreszcie kierował się dokonując zbrodni na ludności polskiej?

Tych odpowiedzi szukał historyk Grzegorz Rossoliński – Liebe, który w publikacji „Bandera. Życie i mit ukraińskiego nacjonalisty. Faszyzm, ludobójstwo, kult” ujawnił wiele najciemniejszych momentów w najnowszej historii Ukrainy. Sam fakt, że książka ta nie została jeszcze przetłumaczona na język ukraiński, już świadczy o tym, że wywołała falę gorącej dyskusji na jej temat, a tezy Rossolińskiego uderzają w czuły punkt związany z odmiennym w Polsce i na Ukrainie obrazem Stepana Bandery. Warto dodać, że badania, publikacje i wykłady Rossolińskiego-Liebe wywoływały polityczne reakcje wśród ukraińskich środowisk prawicowych, a także innych osób propagujących kult Stepana Bandery. Nic więc dziwnego, że jego kolejna publikacja jeszcze przez wiele lat może nie doczekać się tłumaczenia na język ukraiński. Z drugiej strony świadczy to jednak o braku woli ze strony Ukraińców, którzy obawiają się prawdy o działalności Bandery. Dla Ukraińców z pewnością będzie on symbolem walki o wolną Ukrainę, ale dla Polaków jest on symbolem ludobójstwa ludności polskiej na Wołyniu.

Publikacja Grzegorza Rossolińskiego rozpoczyna się od przedmowy autora, w której opisuje w jaki sposób zainteresował się postacią Stephana Bandery, jego rolą na Ukrainie, a także jak postrzegany jest w Polsce, w Rosji oraz przez Żydów. Rossoliński interesując się postacią Bandery przez lata zbierał materiały do książki, która z pewnością na Ukrainie wywołała wielki wstrząs. Wykorzystując bogate archiwa, między innymi: polskie, ukraińskie, niemieckie i amerykańskie przeanalizował polityczną karierę Bandery, ewolucję jego poglądów, narodziny kultu i dochodzenia do władzy. Polsko – niemiecki historyk ukazuje nam zbrodnie UON - Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów oraz UPA - Ukraińskiej Powstańczej Armii podczas II wojny światowej i rolę w nich Bandery, działania na emigracji, stosunek do Polaków i Rosjan, ale również przyczyny jego śmierci i kultu, który do dziś jest rozpowszechniony na Ukrainie.

Szczególnie cenne analizy jakie przedstawił w swojej pracy Grzegorz Rossoliński dotyczą okoliczności powstania ruchu Stepana Bandery, a przede wszystkim wpływom faszyzmu i nazizmu na jego osobę oraz ruch jakim kierował. Sporo miejsca autor poświęcił także jego antypolskiej działalności przed wybuchem II wojny światowej, w tym zabójstwa ministra spraw wewnętrznych Bronisława Pierackiego, jego kolaboracji z Niemcami i wreszcie próbą odnowienia państwa ukraińskiego, które zakończyło się porażką i uwięzieniem Bandery.

Autor również analizuje fanatyzm Bandery, czego świetnym przykładem była próba spotkania z dowódcą NATO, przyszłym prezydentem Stanów Zjednoczonych Dwightem Eisenhowerem w 1951 roku w Niemczech. W trakcie spotkania Bandera chciał przekonać Eisenhowera, aby ten wspomógł jego organizację w przyszłej wojnie Europy Zachodniej i Stanów Zjednoczonych ze Związkiem Radzieckim. Grzegorz Rossoliński opisując ten wątek nie szczędzi słów krytycznych wobec Bandery:

„Chciał z nim omówić rolę OUN  w III wojnie światowej i poprosić go o pomoc finansową na przygotowanie żołnierzy do tego wielkiego wyzwoleńczego wydarzenia. W 1958 roku wciąż twierdził, że III wojna światowa wstrząśnie całą strukturą mocarstw światowych, jeszcze bardziej niż dwie ostatnie wojny. Liczba ofiar, jakie pociągnęłaby za sobą taka wojna, nie miała dla niego znaczenia, ponieważ nacjonalistyczna niepodległość była ważniejsza od ludzkiego życia”

Warto zaznaczyć, że jednym z kluczowych tematów książki jest zagłada polskiej ludności na Wołyniu. Autor skrupulatnie analizuje jej przyczyny, wskazuje co miało głównym wpływ na zbrodniczą działalność Ukraińców sterowanych przez Banderę, którzy dokonali ludobójstwa na Polaków. Sporo informacji Rossoliński zdobył również na temat udziału banderowców w zagładzie Żydów, czego dowodem są przytoczone świadectwa powojennych procesów. Historyk ukazuje również czytelnikowi jak rósł kult Stepana Bandery po jego śmierci w Monachium w 1959 roku. Jego osoba, jak również ruch, który stworzył były przedmiotem wielu analiz, książek, filmów dokumentalnych i fabularnych. Warto dodać, że słowo banderowiec od 1944 roku było przedmiotem radzieckiej propagandy, bowiem za banderowców uznawano wszystkich wrogów Związku Radzieckiego, którzy optowali za wolnym państwem ukraińskim i byli związani z nacjonalizmem ukraińskim.

Publikacja Grzegorza Rossolińskiego – Liebe to szczegółowa analiza nie tylko samej osoby Stephana Bandery, ale jego ruchu, któremu przewodził i dla którego był symbolem walki o wolną Ukrainę. Dzisiaj mimo wielu sprzeciwów w Polsce, Rosji, ale również wielu innych krajach europejskich, postać Bandery urosła do roli kultowej. Ta książka to obowiązkowa lektura dla historyków zajmującymi się stosunkami polsko – ukraińskimi i rosyjsko – ukraińskimi, jak również  zainteresowanych historię Europy Środkowo – Wschodniej i Wschodniej. Praca została świetnie udokumentowana, jest wnikliwa, pokazuje prawdę o Banderze i jego ruchu oraz rzuca światło na szereg najciemniejszych momentów współczesnej historii Ukrainy i współczesnego postrzegania historii przez Ukraińców.

Grzegorz Rossoliński-Liebe - historyk, pracujący na Wolnym Uniwersytecie Berlińskim (Freie Universität Berlin). Studiował na Europejskim Uniwersytecie Viadrina we Frankfurcie nad Odrą zaś doktorat obronił na Uniwersytecie Hamburskim (Universität Hamburg). Był stypendystą The Harry Frank Guggenheim Foundation, United States Holocaust Memorial Museum, Fritz-Thyssen-Stiftung i Fondation pour la Mémoire de la Shoah. Autor licznych publikacji dotyczących historii faszyzmu, Holokaustu, nacjonalizmu i antysemityzmu.

Autor: Grzegorz Rossoliński – Liebe;
Tytuł: „Bandera –  Życie i mit ukraińskiego nacjonalisty. Faszyzm, ludobójstwo, kult”;
Wydawca: Wydawnictwo Prószyński i S-ka;
Miejsce i rok wydania: Warszawa 2018;
Liczba stron: 902;
Cena: 73,90 zł;
Książkę można zakupić u WYDAWCY

Szczególnie Polecam!