98 lat temu proklamowano Wolne Miasto Gdańsk

Jego utworzenie miały było kompromisem, który nie zadowolił żadnej ze strony, czyli ani Polaków, ani Niemców. Po przegranej I wojnie światowej Niemcy stracili ważny port nad Morzem Bałtyckim, zaś odrodzona Polska, która otrzymała dostęp do morza nie uzyskała z kolei portu, który mógł znacząco podnieść jej pozycję nie tylko w kontaktach handlowych.

Wolne Miasto Gdańsk było efektem zapisów Traktatu Wersalskiego z 28 czerwca 1919 roku. Było ono autonomicznym miastem - państwem pod ochroną Ligi Narodów, a decyzją Rady Ambasadorów otrzymało specjalny status prawny i podlegało formalnie administracji międzynarodowej i polskiej.

Oficjalnie Wolne Miasto Gdańsk proklamowano 15 listopada 1920 roku. Od początku istnienia było kością niezgody między Polską a Niemcami. Mimo że pełnomocnikiem polskim był Komisarz Generalny Rzeczypospolitej Polskiej, za sprawy zagraniczne odpowiada Polska, a terytorium Wolnego Miasta Gdańska włączono do polskiego obszaru celnego, językiem urzędowym był niemiecki, a zdecydowaną przewagę wśród mieszkańców stanowili Niemcy. Polska miała również prawo do bezpośredniego eksportu i importu towarów przez port gdański oraz posiadania w Wolnym Mieście własnej służby pocztowej, telefonicznej i telegraficznej, zaś na Westerplatte - u wejścia do portu gdańskiego - znajdowała się Polska Wojskowa Składnica Tranzytowa.

Warto dodać, że sprawa Wolnego Miasta Gdańska była jednym z pretekstów Adolfa Hitlera i niemieckiej napaści na Polskę 1 września 1939 roku. Hitler i naziści po dojściu do władzy wielokrotnie wysuwali wobec Polski żądania dotyczące zgody na włączenie Wolnego Miasta Gdańska do Rzeszy Niemieckiej, co zawsze kończyło się wyraźną odmową rządu polskiego. Gdańsk /niem. Danzig/ po agresji niemieckiej wraz z całym obszarem Wolnego Miasta zostało włączone w granice III Rzeszy Niemieckiej, zaś do Polski powrócił dopiero w 1945 roku.

Zdjęcia:

1. Gmach Poczty Polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku - źródło Wikimedia Commons, /own digital collection/;

2. Mapa Wolnego Miasta Gdańska w latach 1920 - 1939, źródło: Mariusz Paździora, za Wikimedia Commons.