9/10 listopada 1938 roku - 80. rocznica Nocy Kryształowej

Dojście do władzy nazistów w Niemczech w 1933 roku powodowało narastającą niechęć wobec Żydów, której apogeum przypadło na noc z 9 na 10 listopada 1938 roku.

W tzw. „Noc Kryształową”, na bezprecedensową skalę dewastowano żydowskie miejsca kultu, niszczono własność, a samych Żydów zabijano lub osadzano w obozach koncentracyjnych.

Ofiarą działań nazistów byli zarówno bytomscy Żydzi, jak również synagoga, która uległa doszczętnemu spaleniu. W Bytomiu w wyniku Nocy Kryształowej uwięziono około 370 bytomskich Żydów, z czego prawie 150 deportowano do obozu w Buchenwaldzie. W 2018 roku mija 80. rocznica tego tragicznego wydarzenia w historii.

Aby utrwalić w pamięci tragiczne wydarzenia, jakie miały miejsce w Bytomiu w listopadzie 1938 roku, po prawie 70. latach odsłonięto 9 listopada 2007 roku tablicę pamiątkową, przypominającą, że na obecnym placu Grunwaldzkim stała w latach 1869 – 1938 żydowska synagoga.

Na zaprojektowanej przez Stanisława Pietrusę tablicy pamiątkowej, z wizerunkiem nieistniejącej synagogi, w językach polskim, angielskim, niemieckim i hebrajskim możemy przeczytać:

„W tym miejscu stała wybudowana w 1869 roku bytomska synagoga będąca świadectwem wiekowego pokojowego współistnienia wspólnoty żydowskiej w historii miasta. Została zburzona przez niemieckich nazistów w Noc Kryształową 9/10 listopada 1938 roku.”

Przypomnijmy, w nocy z 9 na 10 listopada 1938 w całej Rzeszy Niemieckiej nastąpił zmasowany, antysemicki pogrom – rozpoczęła się tzw. „noc kryształowa” (nazwa pochodzi od potłuczonego szkła okien i witryn sklepowych). Pod osłoną nocy hitlerowcy dokonywali masowej dewastacji mienia żydowskiego, niszcząc miejsca kultu, aresztując i zabijając ludność. Na mapie tej haniebnej nocy znalazły się także górnośląskie miasta.

Warto dodać, że ataki na Żydów w nocy z 9 na 10 listopada 1938 miały miejsce w większych miastach niemieckich i austriackich. Ofiarami padły należące do Żydów synagogi, domy, sklepy i zakłady przemysłowe. Ponadto Noc Kryształowa dała również pretekst do kolejnych zmian prawnych wykluczających obywateli Niemiec żydowskiego pochodzenia z życia społecznego, gospodarczego i kulturalnego. Pierwsze zmiany weszły już 12 listopada, między innymi Żydzi nie mogli chodzić do kin i teatrów oraz na koncerty i wystawy, jak również usunięto żydowskie dzieci ze szkolnictwa publicznego, zaś wkrótce odebrano Żydom wykonującym zawód adwokata czy lekarza prawo do wykonywania swojej pracy.

Zdjęcia:

Tablica upamiętniająca nieistniejącą już synagogę na Placu Grunwaldzkim w Bytomiu - Archiwum UM Bytom;

Spalona synagoga w Monachium w Bawarii - Bundesarchiv Bild 146-1970-041-46.